Dữ liệu ban đầu về các loài Côn trùng cánh vảy (Lepidoptera) tại Khu BTTN Pù Huống

Thứ năm - 21/12/2023 03:02

Côn trùng bộ cánh vảy (Lepidoptera) là một nhóm động vật mà người ta ví như “những bông hoa biết bay”. Rất nhiều người biết chúng, từ những con người nơi thôn dã hay ở thành thị, nhưng để phân biệt các loài giữa chúng với nhau thì không phải tự dưng ai cũng biết và không phải ai cũng biết chúng có giá trị lớn như thế nào trong thiên nhiên và trong cuộc sống con người. Côn trùng bộ Cánh vảy có kích thước nhỏ, đa dạng và thường xuyên di chuyển nên việc thu bắt và giám định chúng rất khó khăn. Vì vậy các loài Cánh vảy đã bị bỏ qua hoặc chưa được quan tâm xứng tầm với giá trị to lớn của chúng trong nhiều chương trình điều tra giám sát đa dạng sinh học hiện nay ở Việt Nam.
KBTTN Pù Huống là khu vực có tính đa dạng sinh học cao với sự đa dạng của các hệ sinh thái tự nhiên cũng như thành phần loài động vật. Kết quả nghiên cứu cho thấy tại đây có 256 loài thuộc 16 họ trong bộ Cánh vẩy (Lepidoptera), trong đó có 243 loài bướm ngày (Rhopalocera)và 13 loài bướm đêm (Heterocera), được trình bày trong bảng dưới đây.

Bảng 01: Số loài, số giống của các họ côn trùng cánh vẩy

TT	Họ	Loài		Giống
TT	Họ	Số lượng	P%	Số lượng	P%
I	Bướm ngày (Rhopalocera)
1	Papiolinidae	23	8,98	6	4,14
2	Pieridae	21	8,20	13	8,97
3	Danaidae	13	5,08	5	3,45
4	Satyridae	16	6,25	11	7,59
5	Amathusiidae	4	1,56	3	2,07
6	Nymphalidae	71	27,73	32	22,07
7	Hesperiidae	46	17,97	26	17,93
8	Acraeidae	1	0,39	1	0,69
9	Riodinidae	8	3,13	6	4,14
10	Lycaenidae	40	15,63	30	20,69
II	Bướm đêm (Heterocera)
11	Erebidae	2	0,78	2	1,38
12	Sphingidae	3	1,17	2	1,38
13	Noctuidae	2	0,78	2	1,38
14	Uraniidae	1	0,39	1	0,69
15	Geometridae	3	1,17	3	2,07
16	Saturniidae	2	0,78	2	1,38
	Tổng	256	100,00	145	100,00

Kết quả bảng trên cho thấy: Họ Nymphalidae có số loài nhiều nhất 71 loài chiếm 27,73% tổng số loài, tiếp theo là họ Hesperiidae có 46 loài chiếm 17,97% tổng số loài, họ Lycaenidae có 40 loài chiếm 15,63% tổng số loài, họ Papiolinidae có 23 loài chiếm 8,98% tổng số loài, họ Pieridae có 21 loài chiếm 8,20% tổng số loài, họ Satyridae có 16 loài chiếm 6,25% tổng số loài, họ Danaidae có 13 loài chiếm 5,08% tổng số loài, họ Riodinidae có 8 loài chiếm 3,13%, họ Amathusiidae có 4 loài chiếm 1,56%, họ Sphingidae có 3 loài chiếm 1,17%, các họ Erebidae và Noctuidae có 2 loài chiếm 0,78%, các học Acraeidae và Uraniidae có 1 loài chiếm 0,39% tổng số loài.
Trong tổng số các loài thu được tại khu BTTN Pù huống, phần lớn các loài thuộc nhóm ngẫu nhiên gặp với số lượng 147 loài chiếm 57,42% tổng số loài, các loài ít gặp có 94 loài chiếm 36,72% tổng số loài và nhóm loài thường gặp chỉ có 15 loài chiếm 5,86% tổng số loài.

Đặc biệt đã ghi nhận được 3 loài thuộc họ Papilionidae có tên trong Sách Đỏ Việt Nam năm 2007 và trong phụ lục IIB của Nghị Định số 84 và phụ lục II của Cites.

Bảng 02. Danh mục các loài côn trùng nguy cấp, quý hiếm

TT	Tên Khoa học	Tên Việt Nam	Theo quy định của:
TT	Tên Khoa học	Tên Việt Nam	IUCN	SĐVN 2007	NĐCP NĐ06	CITES
1	Papilio noblei de Niceville	Bướm phượng đốm kem		VU
2	Troides aeacus C. & Felder	Bướm phượng cánh chim rời	LC	VU	IIB	II
3	Troides helena (Linnaeus)	Bướm phượng cánh chim liền	LC	VU	IIB	II

Ghi chú: VU: Vulnerable– Sẽ nguy cấp; LC: Least Concern - Ít quan tâm

Tại Khu BTTN Pù huống, các loài côn trùng cánh vẩy có mặt ở các dạng sinh cảnh: sinh cảnh rừng tự nhiên thường xanh, sinh cảnh nương rẫy và khu vực dân cư, sinh cảnh rừng trồng, sinh cảnh thảm cỏ cây bụi, sinh cảnh rừng hỗn giao gỗ và tre nứa và sinh cảnh ven suối, kết qủa thể hiện ở bảng 03.

Bảng 03. Phân bố của các loài côn trùng cánh vẩy theo sinh cảnh

TT	Họ Côn trùng	Sinh cảnh
TT	Họ Côn trùng	Sc 1	Sc 2	Sc 3	Sc 4	Sc 5	Sc 6
1	Papiolinidae	11	9	9	10	17	7
2	Pieridae	7	9	10	10	14	12
3	Danaidae	5	6	7	7	8	7
4	Satyridae	4	5	4	8	11	8
5	Amathusiidae	3				1
6	Nymphalidae	28	31	18	28	50	40
7	Hesperiidae	14	19	14	19	27	21
8	Acraeidae					1	1
9	Riodinidae	1	3	3	4	4	3
10	Lycaenidae	13	19	15	17	20	19
11	Erebidae	1		1	1	1	1
12	Sphingidae			2	2	2	1
13	Noctuidae			1	1	1	1
14	Uraniidae				1		1
15	Geometridae	2		1	2	1	1
16	Saturniidae				1	1	1
	Tổng số họ	10	8	12	14	15	15
	% họ	62,50	50,00	75,00	87,50	93,75	93,75
	Tổng số loài	89	101	85	111	159	124
	% loài	34,77	39,45	33,20	43,36	62,11	48,44

Ghi chú: Sinh cảnh rừng tự nhiên thường xanh (Sc1), sinh cảnh nương rẫy và khu vực dân cư (Sc 2), sinh cảnh rừng trồng (Sc 3), sinh cảnh thảm cỏ cây bụi (Sc 4), sinh cảnh rừng hỗn giao gỗ và tre nứa (Sc 5) và sinh cảnh ven suối (Sc 6).
Kết quả nghiên cứu bảng trên cho thấy các loài côn trùng cánh vẩy ngày tập trung nhiều ở 2 sinh cảnh: Sinh cảnh rừng hỗn giao gỗ tre nứa (62,11% tổng số loài phân bố), sinh cảnh ven suối (48,44% tổng số loài), tiếp theo là sinh cảnh thảm tươi cây bụi (43,36% tổng số loài), sinh cảnh nương rẫy và khu vực dân cư (39,45% tổng số loài), sinh cảnh rừng tự nhiên thường xanh (34,77% tổng số loài) và thấp nhất là sinh cảnh rừng trồng (33,2% tổng số loài).

Kết quả cho thấy tại khu vực KBTTN Pù Huống có 265 loài thuộc 16 họ thuộc nhóm gây hại cho các loài thực vật, 243 loài thuộc 10 họ tham gia vào quá trình thụ phấn cho thực vật, 22 loài có giá trị du lịch, 9 loài có giá trị làm chỉ thị môi trường và 3 loài quí hiếm.

Một số loài quí hiếm có giá trị bảo tồn, du lịch sinh thái