Huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An được thành lập theo Quyết định số 53/CP ngày 19/4/1963 của Hội đồng Chính phủ, với tổng diện tích tự nhiên 93.974,59 ha, là một trong ba huyện được chia tách từ huyện Quỳ Châu cũ, gồm có ba dân tộc anh em cùng sinh sống là Kinh, Thái, Thổ luôn đồng lòng xây dựng quê hương Quỳ Hợp ngày càng đổi thay, phát triển.
Nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Nghệ An, Quỳ Hợp là một huyện miền núi có vị trí địa lý rất thuận lợi, giao thông, phương tiện đi lại thuận tiện, chỉ cách Thành phố Vinh 120 km, cách Thủ đô Hà Nội 340 km.
Quỳ Hợp có bề dày lịch sử đáng tự hào, là mảnh đất trù phú được thiên nhiên ban tặng một nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng, phong phú, có nhiều đỉnh núi cao như Pù Huống, Pù Khạng, với những hang động, sông suối, những cánh rừng nguyên sinh, thảm thực vật đa dạng, những danh lam thắng cảnh thiên nhiên hùng vĩ. Có thể khẳng định, Quỳ Hợp hội tụ đủ thiên thời, địa lợi, nhân hòa – là những yêu tố quyết định con đường phát triển đi lên.
Đến với mảnh đất, con người Quỳ Hợp, luôn cảm nhận được nét đẹp văn hóa đa dạng, phong phú, mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc; nếp sống chân thật, chan hoà, gần gũi và hiếu khách. Du khách về với Quỳ Hợp có thể hoà mình cùng với bà con nơi đây ngắm những ngôi nhà sàn; uống rượu cần; thưởng thức các món ăn mang hương vị của núi rừng như cơm lam, canh bồi, thịt chua; phiêu du cùng những làn điệu: Nhuôn, xuối, lăm, khắp của dân tộc Thái và làn điệu tập tình tập tang, đu đu điềng điềng của dân tộc Thổ; rồi tò mò khám phá tập tục làm vía, buộc chỉ cổ tay của người Thái, người Thổ, …
Đi cùng với những nét đẹp trong đời sống văn hoá, Quỳ Hợp là mảnh đất có bề dày lịch sử rất đáng tự hào. Thời gian đã đi qua nhưng những dấu tích của lịch sử vẫn được lưu giữ, nhắc nhở và xây đắp. Đó là dấu tích của nghĩa quân Lam Sơn -Lê Lợi trên đường tiến quân vào Nghệ An để xây dựng căn cứ đã dừng chân ở mảnh đất Quỳ Hợp để củng cố quân ngũ, luyện tập và quyên góp lương thực; Bãi Tập Lê Lợi là mảnh đất bằng phẳng ẩn mình trong khu rừng nguyên sinh, nằm ở hai bên đường Quốc lộ 48, nay thuộc địa phận của hai xã Tam Hợp và Đồng Hợp.
Liên quan đến di tích lịch sử Bãi Tập này, còn có những di tích khác đều nằm trên mảnh đất Quỳ Hợp, như: Đền Cửa Troóng ở xã Yên Hợp, Đền Chợ Bãi ở xã Tam Hợp, Đền Làng Dinh ở xã Nghĩa Xuân, Đền Đồi Chùa ở xã Văn Lợi, Đền Bản Le, Đền ba anh em ở xã Châu Quang, Đền Choọng ở xã Châu Lý. Trong đó, Đền Choọng là một công trình văn hóa tâm linh, nơi thờ một người con gái Thái có tên là “Nàng tóc thơm”, đã có công chỉ huy việc gom góp lương thực nuôi nghĩa quân Lam Sơn trong thời gian dừng chân ở mảnh đất Quỳ Hợp.
Đền Choọng - Điểm đến tâm linh giữa đại ngàn. Ảnh: Sưu tầm
Nhắc đến Quỳ Hợp là nhắc đến mảnh đất có nhiều danh lam thắng cảnh thiên nhiên, tạo điểm nhấn và bản sắc riêng khi nhắc đến. Đó là Hồ Thung Mây, nằm ở trung tâm thị trấn Quỳ Hợp, góp phần tạo cảnh quan, điều hoà môi trường sinh thái cho vùng trung tâm của huyện, đồng thời, là địa điểm tổ chức các hoạt động giao lưu văn hoá, vui chơi, giải trí cho nhân dân địa phương.
Đó là Khe lạnh - Vườn thực vật thuộc phân khu quản lý của Ban quản lý Khu BTTN Pù Huống; Khe lạnh có vẻ đẹp hoang sơ tự nhiên, nguồn nước mát lạnh được chảy ra từ trong lòng dãy núi Phá Chon, nơi đây là điểm vui chơi, nghỉ ngơi, dã ngoại của người dân trong những ngày nắng nóng, là cung đường đi bộ thể dục hằng ngày; xung quang Khe lạnh là khu vườn thực vật có trên 100 loài cây bản địa, có thảm thảm thực vật phong phú, tạo nên một bức tranh thiên nhiên núi rừng nguyên sinh hùng vĩ.
Vẻ đẹp của Hồ Thung Mây là một trong những điểm nhấn của huyện Quỳ Hợp. Ảnh: Sưu tầm
Đó là thác Bản Bìa, ở bản Dền, xã Châu Lý, nằm cách trung tâm thị trấn Quỳ Hợp khoảng 15 km về phía Tây. Đây là thác nước dài, chảy nhanh và mạnh từ đỉnh núi đổ xuống tạo thành màu nước trắng xóa, đẹp như một bức tranh. Hay, Thác Tiên - Khe Lúc nằm ở vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống, thuộc Bản Chăm Hiêng, xã Châu Thành. Thác Tiên nằm trải dài khoảng trên 300 m, được tạo thành 7 tầng thác lớn, nhỏ khác nhau, mỗi tầng thác có vẻ đẹp riêng.
Đi cùng với bức tranh thiên nhiên đẹp của các thác là các hang. Hang Pựn Pang - Nang Ni, ở bản Mường Ham, thuộc xã Châu Cường, nơi đây gắn liền với huyền thoại về tạo Khủn Tinh và Nang Ni. Cũng tại nơi đây, hằng năm Lễ hội Mường Ham được mở vào dịp từ khoảng ngày 05 Tết trở đi.
Thác Bản Bìa lung linh huyền ảo. Ảnh: Sưu tầm
Vẻ đẹp kỳ vĩ của Thác Tiên. Ảnh: Sưu tầm
Hiện nay Huyện Quỳ Hợp đang xây dựng triển khai từng bước lộ trình từ năm 2021-2025 xây dựng mô hình phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện. Hiện tại mô hình thí điểm du lịch cộng đồng Bản Chọng Bùng, xã Châu Lý đã từng bước đi vào hoạt động, thu hút sự tương tác trải nghiệm giữa du khách và người dân địa phương thông qua những hoạt động gắn với đời sống sinh hoạt, sản xuất, thưởng thức giá trị văn hóa truyền thống dân tộc Thái.
Cổng vào nơi du lịch cộng đồng Bản Chọng Bùng, xã Châu Lý
Nghị quyết số 15-NQ/HU ngày 15/10/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Quỳ Hợp và Đề án “Thu hút đầu tư, khai thác du lịch gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số huyện Quỳ Hợp giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030” đang từng bước tạo bước chuyển biến rõ nét từ nhận thức đến hành động trong thu hút đầu tư phát triển du lịch gắn liền với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, truyền thống của dân tộc.
Tương lai không xa, Quỳ Hợp sẽ phát triển lĩnh vực du lịch, dịch vụ, du khách đến với Quỳ Hợp sẽ hài lòng hơn khi hòa mình vào thiên nhiên và cuộc sống con người nơi đây, để yêu mến hơn bản sắc văn hóa vùng cao Tây Bắc xứ Nghệ, góp phần vào sự phát triển bền vững kinh tế, xã hội trên địa bàn huyện.
Lễ hội Mường Ham năm 2023. Ảnh: Sưu tầm
Đường vào Khe Lạnh là khu vườn thực vật thuộc phân khu quản lý của BQL Khu BTTN Pù Huống
Tác giả bài viết: Đặng Chí Trường - Phòng TC-HC
Cổng thông tin điện tử BQL Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống - Quỳ Hợp - Nghệ An
